اَزنا یکی از شهرهای استان لرستان واقع در خاور این استان است. این شهر مرکز شهرستان ازنا است Ùˆ بین شهرهای الیگودرز، دورود، اراک، خمین Ùˆ شازند قرار Ú¯Ø±ÙØªÙ‡â€ŒØ§Ø³Øª. ازنا درگذشته بخشی از استان مرکزی بود Ùˆ در دومین تقسیمات کشوری در Û±Û¶ آبان سال Û±Û³Û±Û¶ در ØÙˆØ²Ù‡ لرستان قرار Ú¯Ø±ÙØª. این شهردر سال Û±Û³Û±Û· به دهستان Ùˆ در سال Û±Û³Û³Û° به شهر ارتقاء پیدا کرد Ùˆ دارای شهرداری شد. در سال Û±Û³Û´Û° ازنا به عنوان مرکز بخش جاپلق ارتقاء پیدا نمود. درسال Û±Û³Û·Û³ با تأسیس ÙØ±Ù…انداری توسط علی Ù…ØÙ…د بشارتی وزیر کشور، این بخش به شهرستان تبدیل شد Ùˆ شهر ازنا مرکز آن شد. ازنا از نظر صنعتی Ùˆ اقتصادی Ùˆ گردشگری اهمیت دارد.
از تاریخ ازنا اطلاع دقیق Ùˆ کاملی در دست نیست. می‌گویند ازنا در قدیم روستا Ùˆ یا شهر Ú©ÙˆÚ†Ú©ÛŒ بوده‌است Ú©Ù‡ در زمین‌لرزه ÙˆØØ´ØªÙ†Ø§Ú© سال Û±Û²Û¸Û² در سیلاخور Ú©Ù‡ طبق آمار مرکز ژئوÙیزیک دانشگاه تهران بزرگ‌ترین زلزله ثبت شده Ùˆ به قدرت تقریبی Û¸ ریشتر بوده به ویرانه‌ای تبدیل گردید. در هنگام گذر ناصر الدین شاه در Ù…Ø³Ø§ÙØ±Øª به عراق عجم ازنا دهی ارمنی نشین در دشت جاپلق بوده Ùˆ مالک آن قوام الدوله . ناصر الدین شاه نام ده را ازناو ذکر کرده است.در موقع عبور ناصر الدین شاه از جاپلق این دشت پر از آبادی Ùˆ کشتزار بوده . از آنجا Ú©Ù‡ در دوره صÙویه گروهی از اهالی گرجستان به این نواØÛŒ کوچانده شده‌اند. در Ø§Ø±ØªÙØ§Ø¹Ø§Øª کوهستانی ØÙˆØ§Ù„ÛŒ ازنا مانند سÙید کوه Ú©ÙˆÚ†Ú© دخمه‌ها Ùˆ گودالهای بزرگی کش٠گردیده Ú©Ù‡ از آن برای آتش Ø§ÙØ±ÙˆØ®ØªÙ† Ùˆ علامت دادن در زمانهای باستان Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ می‌شده‌است.
در سالهای نه چنان دور لرستان توسط خوانین اداره میشده Ú©Ù‡ از جمله خوانین معرو٠آن می‌توان به Ùولادوندها در ازنا Ùˆ علیجان خان خاکباز در مسعودآباد اشاره نمود. سابقاً روستای گرجی در نزدیک رودخانه ازنا قرار داشت Ú©Ù‡ در گذشته در اثر سیل ویران گردید Ùˆ مردم سخت کوش آن در بالا تر از Ù…ØÙ„ روستای سابق دوباره روستای گرجی را بنا نهادند. گرجی دارای قلعه‌ای در شمال Ùˆ نزدیک سÙید کوه می‌باشد Ú©Ù‡ به قلعه گرجی مشهور است. روستای گرجی دارای امکانات Ù¾ÛŒØ´Ø±ÙØªÙ‡â€ŒØ§ÛŒ چون تلÙن، گاز، راه آهن Ùˆ اینترنت می‌باشد. در اطرا٠ازنا تعدادی تپه تاریخی وجود دارد Ú©Ù‡ تØÙ‚یق Ùˆ کاوش در این تپه‌ها هنوز انجام Ù†Ú¯Ø±ÙØªÙ‡â€ŒØ§Ø³Øª.
مردم شهرستان ازنا به زبان ÙØ§Ø±Ø³ÛŒ( ÙØ§Ø±Ø³ÛŒ ) Ùˆ گویش لری ( گاپله ای ) سخن می‌گویند. در جنوب شهرستان ازنا بخشی به نام پاچه Ù„Ú© وجود دارد Ú©Ù‡ مردم آن به گویش بختیاری ØµØØ¨Øª می‌کنند اما با لرهای بختیاری Ú©Ù…ÛŒ ÙØ±Ù‚ دارند.
گرجی‌های ازنا مهاجرین گرجستان Ùˆ از مهاجران گرجی بوده‌اند بوده‌اند Ú©Ù‡ توسط شاه عباس به ایران Ú©ÙˆÚ† کرده‌اند. اکنون Ùˆ در اثر گذشت زمان، نژاد گرجی‌های ازنا با سایر اقوام این منطقه آمیخته شده‌است Ùˆ دیگر به زبان گرجی ØµØØ¨Øª نمی‌کنند .از نام ایلات Ùˆ خانواده‌های گرجی می‌توان به دهقان‌ها Ú©Ù‡ مشهورترین نام در گرجی می‌باشند اشاره نمود.
امروزه در روستای گرجی هیچگونه گرجستانی زندگی نمی‌کند چون Ú©Ù‡ آنها قبل از انقلاب ÛµÛ· این دیار را ترک کرده‌اند Ùˆ بعد از این دهقان ها(ویسی) Ùˆ توکلی‌ها Ùˆ عبدالوندها وارد این روستا شدند Ùˆ در این روستا سکنی گزیدند. در این روستا چشمهٔ نظر کرده‌ای است Ú©Ù‡ مورد اعتقاد اهالی این منطقه می‌باشد Ú©Ù‡ اکنون در این منطقه دهکدهٔ ØªÙØ±ÛŒØÛŒ را بنا نهاده‌اند در قسمت شمالی اشترانکوه روستاهای دبلوکان Ùˆ کمندان با گویش بختیاری وجود دارنداین قسمت از ازنا دارای طبیعتی Ù…Ù†ØØµØ±Ø¨Ù‡â€ŒÙرد است بیشتر سکنه ان را طایÙÙ‡ قدیمی قیطاسوند تشکیل می‌دهند. همچنین در روستاهای شمالی ازنا گویش ترکی نیز رایج است Ú©Ù‡ با زبان آذری Ú©Ù…ÛŒ ÙØ±Ù‚ دارد.
شهر ازنا برپایه اصول شهرسازی بنا شده‌است. خیابان‌های منظم، ساختمان‌های دولتی Ùˆ بناهایی Ú©Ù‡ به سبک مدرن ساخته شده، ازنا را از شهرهای اطرا٠متمایز می‌کند. از Ù…ØÙ„ه‌های قدیمی ازنا می‌توان به چالسپار، ده ازنا، ØµØ§ØØ¨â€ŒØ§Ù„زمان، خط لوله، سپاه، جهاد، â€â€ نیروگاه، شرکت (شرکت Ù†ÙØª)ØŒ اصغرآباد Ùˆ راه‌آهن اشاره کرد Ú©Ù‡ Ù…ØÙ„ه‌های Ú©ÙˆÛŒ امام ØØ³ÛŒÙ† (ÙØ§Ø²Ù‡Ø§ÛŒ Ûµ گانه)ØŒ Ú©ÙˆÛŒ بیمارستان وشیشه، شاهد Ùˆ شهرک ÙØ±ÛŒØ¯ÙˆÙ†ÛŒ مناطق جدیدی هستند. خیابان‌های ازنا به طرز منظم Ùˆ بدون بن بست به یکدیگر وصل هستند Ùˆ ساختمان‌ها بدون هرگونه بی نظمی در کنار یکدیگر با نماهای مختل٠قرار Ú¯Ø±ÙØªÙ‡â€ŒØ§Ù†Ø¯.
ازنا در میسر جاده اصلی، Ùˆ ارتباطی شهرهای مرکزی با غرب Ùˆ جنوب کشور، با اصÙهان Û²Û´Û° کیلومتر، Ùˆ با شهر خرم آباد 130 کیلومتر ÙØ§ØµÙ„Ù‡ دارد. همچنین ازنا ارتباط استان لرستان را با استان مرکزی برقرار می‌کند Ùˆ ÙØ§ØµÙ„Ù‡ ازنا با اراک ØØ¯ÙˆØ¯ Û·Ûµ کیلومتر می‌باشد.راه آهن سراسری ایران این شهر را به دو نیم تقسیم کرده‌است. این خط Ú©Ù‡ در زمان جنگ جهانی دوم توسط رضا شاه پهلوی ساخته شده از مهمترین علل Ù¾ÛŒØ´Ø±ÙØª ازنا می‌باشد. Ùˆ هم اکنون مطالعاتی برای توسعه Ùˆ Ø§ØØ¯Ø§Ø« یک خط به اصÙهان در ØØ§Ù„ انجام است.