ساختمان مسجد Ùˆ مدرسه متعلق به دوره قاجاریه Ù…ÛŒ باشد Ùˆ بر اساس تاریخی Ú©Ù‡ بر سردر ورودی مدرسه کتابت شده ØŒ در سال 1328 هجری قمری ساخته شده است. مسجد Ùˆ مدرسه کریم ایشان به شماره 1124 مورخه 21/7/54 در Ùهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
مسجد کریم ایشان
این مسجد در سال 1328 هجری قمری ساخته شده است، Ùˆ با اینکه زیاد قدمتی ندارد، اما خصوصیات بناهای قدیمی تر در آن راه ÛŒØ§ÙØªÙ‡ است. بناهای آن ترکیبی از ویژگی های بناهای دیدنی آسیای مرکزی Ùˆ معماری ایران است. طول آن در ØØ¯ÙˆØ¯ 17 Ùˆ عرض آن در ØØ¯ÙˆØ¯ 13 متر است.
ساختمان آجری مسجد Ú©Ù‡ عاری از هرگونه تزئین Ù…ÛŒ باشد ØŒ با نقشه ÛŒ ( پلان تیپ) مربع- مستطیل بنا شده است. این مسجد شامل یک شبستان با در ورودی در جبهه جنوبی Ù…ÛŒ باشد Ú©Ù‡ سق٠آن بوسیله چهار گنبد پوشش ÛŒØ§ÙØªÙ‡ است. گنبد ها از نظر معماری قرینه یکدیگر، بسیار دقیق، منظم Ùˆ به Ø´Ú©Ù„ بسیار زیبایی بنا شده است.
مدرسه کریم ایشان
مدرسه کریم ایشان Ú©Ù‡ در نزدیکی مسجد Ùˆ در ضلع جنوب غربی آن است به Ø´Ú©Ù„ زیبایی با پلان چهار ضلعی یا مربع Ø´Ú©Ù„ ساخته شده است. « ابعاد ساختمان مدرسه در ØØ¯ÙˆØ¯ 30 متر است Ùˆ زیربنای آن ØØ¯ÙˆØ¯ 1000 مترمربع Ùˆ ضخامت جرز دیوارهای آن در ØØ¯ÙˆØ¯ 1 متر است ØŒ Ú©Ù‡ به وسیله آجرهای ضخیم ساخته شده است Ùˆ شامل یك ØÛŒØ§Ø· Ùˆ تعداد 23 ØØ¬Ø±Ù‡ است.»
بر سردر ورودی مدرسه یک بیت شعر نوشته گردیده است، Ú©Ù‡ ماده، تاریخ ساخت مدرسه را بیان Ù…ÛŒ کند. با ØØ³Ø§Ø¨ کردن دو واژه ÛŒ (وطن غریبان) در ØØ±ÙˆÙ ابجد تاریخ 1328 Ù‡.Ù‚ استخراج Ù…ÛŒ شود:
مدرسه ایشان سید قلیچ عزیزان ........... تاریخ این بگویم باشد وطن غریبان
دو گلدسته Ú©ÙˆÚ†Ú© نمای بیرونی سردر را آراسته است. علاوه بر این دو گلدسته، چهار گلدسته ÛŒ بزرگ در چهار گوشه ÛŒ ساختمان مدرسه ساخته اند، Ú©Ù‡ بر زیبایی مدرسه بسیار Ø§ÙØ²ÙˆØ¯Ù‡ است. دیوار Ùˆ گلدسته ها Ùˆ طاق ها Ùˆ طاق نماها Ùˆ پوشش Ú©Ù ØÛŒØ§Ø· Ùˆ بام از آجرهایی است Ú©Ù‡ ابعاد برخی از آنها 20*40 سانتیمتر است. در چند جا پنجره هایی مشبک Ú¯Ú†ÛŒ کار گذاشته اند.
تنها قسمتی از بنا Ú©Ù‡ در آن کاشی به کار Ø±ÙØªÙ‡ØŒ نمای خارجی سردرورودی مدرسه است، Ú©Ù‡ بانقش های هندسی Ùˆ چلیپایی تزئین گردیده است. طرÙین درگاه ورودی دارای قوس جناقی ملایم است، Ú©Ù‡ در طرÙین درگاه ورودی Ùˆ در درون طاق نماها نقش های تزئینی شیر Ùˆ خورشید ساخته شده با کاشی دیده Ù…ÛŒ شود.
درگاه ورودی دو طبقه است. طبقه ÛŒ دوم این بنا كه از دو طر٠آن جهت دسترسی به آن پله Ù…ÛŒ خورد، مكان مخصوصی دارد كه به نظر Ù…ÛŒ رسد ØŒ مكان امام جماعت Ùˆ مدرس مدرسه بوده است. در قسمت دیوار داخلی آن اشكال تزئینی انواع میوه ØŒ ظرو٠و اسلØÙ‡ نقش بسته است. این اتاق به وسیله پنجره هایی از جهات شرقی Ùˆ غربی به Ù…ØÙˆØ·Ù‡ ÛŒ مسجد Ùˆ مدرسه چشم انداز دارد. نمای خارجی Ùˆ اضلاع طرÙین سردر ورودی را طاق نماهای آجری Ù…ÛŒ پوشاند. راه دسترسی به طبقه ÛŒ بالا اتاق درگاه ورودی Ùˆ داخل گلدسته ها توسط توسط پله هایی صورت Ù…ÛŒ گیرد، كه این پله ها در داخل طرÙین مدخل ورودی Ùˆ نیز در چهار گوشه ØÛŒØ§Ø· مدرسه تعبیه شده است. راه دسترسی به پشت بام ØØ¬Ø±Ù‡ ها نیز از طرÙین مدخل ورودی از خارج بنا Ù…ÛŒ باشد. Ù…ØÙ„ پله ها در ساختمان مدرسه به شكلی است كه در هنگاه ورود به مدرسه به چشم نمی خورد.
در زوایای اضلاع خارجی مدرسه، برج هایی آجری نیم دایره با آثار مناره های آجری به چشم Ù…ÛŒ خورد. به طور كلی ساختمان مدرسه Ùˆ مسجد كریم ایشان در پیشتر ØŒ از استØÙƒØ§Ù… قابل توجهی برخوردار بوده است. ولی بر اثر مرور زمان بویژه در زلزله سال 1348 خورشیدی صدمه ÙØ±Ø§ÙˆØ§Ù† دیده است.
ØÛŒØ§Ø· مدرسه
مدرسه كریم ایشان دارای ØÛŒØ§Ø· چهار ضلعی با ØØ¬Ø±Ù‡ هایی در پیرامون آن است. در مركز ØÛŒØ§Ø· ØÙˆØ¶ آبی شش ضلعی ساخته شده است.
ØØ¬Ø±Ù‡ های مدرسه
ØØ¬Ø±Ù‡ ها یا اتاق طلبه های مدرسه كریم ایشان دارای یك ایوان كوچك در جلو Ùˆ یك پستو در عقب با ÙØ±Ù… Ùˆ پلان مستطیل شكل است. ØØ¬Ø±Ù‡ ها در چهار ضلع ØÛŒØ§Ø· مدرسه به صورت گنبدی Ùˆ به شیوه ÛŒ ضربی Ùˆ به تعداد 23 ØØ¬Ø±Ù‡ ساخته شده است. ایوان های جلوی ØØ¬Ø±Ù‡ دارای قوس جناقی تندی است. ØØ¬Ø±Ù‡ هایی كه در چهار گوشه ÛŒ ØÛŒØ§Ø· Ø§ØØ¯Ø§Ø« شده ØŒ كوچكتر Ùˆ پلان آن مستطیل شكل ناقص است. به عبارت دیگر گوشه ÛŒ یك ضلع آن پخ گردیده است. ایوانچه های جلو این ØØ¬Ø±Ù‡ ها با Ø§Ø±ØªÙØ§Ø¹ كم Ùˆ قوس جناقی ملایم Ù…ÛŒ باشد، Ùˆ تزئین آن آجری با یك برآمدگی به جلو به صورت هره آجری است.
ایوان های كوچك یاد شده Ù…ØÙ„ Ø¨ØØ« طلبه ها پس از پایان ساعت درسی Ùˆ ØØ¬Ø±Ù‡ ها Ù…ØÙ„ Ø§Ø³ØªØ±Ø§ØØª Ùˆ نگهداری وسایل شخصی است. ØØ¬Ø±Ù‡ های مدرسه كریم ایشان معمولا برای بیش از یك Ù†ÙØ± است Ùˆ هیچكدام از ØØ¬Ø±Ù‡ ها رو به بیرون از مدرسه ساخته نشده است. ولی دارای پنجره ای است كه به بیرون از مدرسه باز Ù…ÛŒ شود. هر ØØ¬Ø±Ù‡ دارای یك اسم Ù…ÛŒ باشد، كه اسم ØØ¬Ø±Ù‡ ها از نام بزرگان Ùˆ مشایخ طریقت وسله Ø¹Ø±ÙØ§Ù†ÛŒ مثلا شیخ Ø§Ø¨ÙˆØ§Ù„ØØ³Ù† خرقانی، بازیه بسطامی، غزالی، سعدی Ùˆ ... Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ شده است. یكی از ØØ¬Ø±Ù‡ ها را اختصاص به كتابخانه به نام كتابخانه امام Ù…ØÙ…د غزالی كرده اند.
عیدگاه
در مجاورت مدرسه ÛŒ كریم ایشان Ùˆ در جبهه جنوب شرقی آن ØŒ مكانی ØªØØª عنوان « عیدگاه» برای انجام ÙØ±Ø§ÛŒØ¶ نماز عید ÙØ·Ø±ØŒ عید قربان Ùˆ نماز جمعه ساخته شده است. عیدگاه دارای پلان هندسی چند ضلعی Ùˆ سق٠دو طبقه مصطبه ای شكل Ùˆ عاری از تزئینات است.
بانی مدرسه
به استناد یك بیت شعر كه بر روی سردر ورودی مدرسه كتابت شده است، بانی مدرسه « سید قلیچ ایشان » است، كه پس از Ø§ØØ¯Ø§Ø« مدرسه تولیت ان را به عهده Ù…ÛŒ گیرد. پس از ایشان ÙØ±Ø²Ù†Ø¯Ø§Ù† ارشدش ØØ§Ø¬ كریم ایشان Ùˆ پس از نامبرده سید Ù…ØÙ…د ایشان متولی مدرسه Ù…ÛŒ شوند. این سمت كه نسل اندر نسل متولی آن ÙØ±Ø²Ù†Ø¯Ø§Ù† بانی مدرسه خواهد بود، ادامه خواهد داشت. به عبارت دیگر پس از گذشت متولی، تولیت مدرسه به ÙØ±Ø²Ù†Ø¯ ارشد ذكورش Ù…ÛŒ رسد، لازم به ذكر است كه آرامگاه بانی مدرسه یعنی سید قلیچ ایشان در مجاورت مدرسه Ùˆ در بالای جاده ( كلاله- مراوه تپه ) قرار دارد.
مدرسه Ùˆ مسجد کریم ایشان در روستای کریم ایشان Ùˆ در مسیر جاده کلاله- مراوه تپه شهرستان کلاله واقع شده است Ùˆ با شهرستان گنبد 79 کیلومتر ÙØ§ØµÙ„Ù‡ دارد.جهت مشاهده آدرس مسجد Ùˆ مدرسه کریم ایشان ، می توانید از نقشه زیر استفاده کنید