قلعه پولاد بلده

قلعه پولاد که در کتب تاریخی به نام قلعه نور شناخته می شود ، در شمال قصبۀ بلده ، بر بالای پوزۀ کوهی که رو به جنوب است ، بنا شده است.

قلعه پولاد بلده در بالای کوهی واقع شده که از سه سمت شمال، جنوب و شرق به دره های عمیق و پرشیب منتهی می شود. ورودی اصلی قلعه در سمت جنوب شرقی قلعه قرار گرفته و دارای پوششی بر پایه قوس شاخ بزی کند می باشد.

بنا دارای حصار و پایه سنگی در حول خود است و تعدادی برج دیدبانی در میان پایه ها وظیفه مراقبت از قلعه را بر عهده داشته اند. حصار قلعه ترکیبی از ساخته های انسانی و صخره های طبیعی و صعب العبور است. بدین معنا که هر نقطه ای را که امکان عبور و راهیابی به قلعه دارد به وسیله پایه های سنگی پوشانده اند. متاسفانه در حال حاضر تعدادی از برجها به طور کامل تخریب شده و تعدادی نیز دارای آسیب های جدی می باشند. همچنین قسمتهای بسیاری از حصار قلعه نیز کاملا تخریب گشته است.

در داخل قلعه ساخته های معماری خشتی عظیمی که هم اکنون جز یک طاق نیمه مخروبه و تل خاکی از آنها باقی نمانده، نمایانگر شکوه، جلال و عظمت بنا در سالهایی می باشد که زندگی در آن جریان داشته است.

به جز عناصر معماری ذکر شده آب انبارهایی در جای جای قلعه به شکل چاه وجود دارد که به طور احتمال وظیفه ذخیره آب از طریق نزولات جوی را بر عهده داشته اند. این حوض ها به تعداد فراوان و در تمام نقاط قلعه پراکنده اند.



- معرفی عناصر ساختاری معماری اثر (فرم ها و مصالح مورد استفاده)

پلان قلعه به علت نوع بستر و توپوگرافی منطقه دارای شکل نامنظم می باشد. یا به عبارتی تاثیر محیط در شکل گیری قلعه پدیدار شده است. بنا در شیب کوه ساخته شده به طوری که از داخل شهر دارای دید بصری بسیار جالبی است و به همین دلیل به شهر و مناطق اطراف نیز تسلط کافی دارد.

به طوركلي، اشكال مورد استفاده در شكل‌دهي به قلعه عبارتند از:

- سطوح ( كف، جرزها و پوششها ) كه فضا را مي بندند.

- بازشوها (درگاه‌ها)

سطوح عمودي كه اطراف قلعه را به طور كامل محدود كرده‌اند، قويترين نوع تعريف فضا را در بناي مزبور به وجود آورده‌اند و از آنجاييكه محدوده قلعه، بسته مي‌شود. فضاي آن درونگراست.

سطوح عمودی دیگر که در داخل قلعه قرار گرفته مربوط به برجها، حوضها و ارگ مرکزی می باشد. حجیم بودن پایه ها و نوع مصالح مورد استفاده، ترجیح دادن فضاهای مثبت (دیوارها) به فضاهای منفی را می رساند. به طوری که در برخی نقاط، ضخامت پایه ها به 140 سانتی متر نیز می رسد و کمترین ضخامت پایه ها 80 سانتی متر می باشد.

هیچ نوع کفسازی به طور واقعی و محسوس در بنا به چشم نمی خورد و به طور احتمال از خود صخره ها به عنوان کف مصنوعی استفاده می شده است.

تمامی پوشش های موجود در قلعه فرو ریخته و فقط در قسمتی از بنا، طاق نیمه مخروبه ای باقیمانده که نشان دهنده نوع پوشش در فضاهای خشتی بنا می باشد. پوشش فضای منسوب به ارگ مرکزی نیز کاملا فرو ریخته و آثار باقیمانده از آن گویای استفاده از تیرهای چوبی در پوشش بنا می باشد. با این حال، تشخیص اینکه در اجرای پوشش اصلی از سنگ استفاده ای به عمل آمده یا نه، نیاز به گمانه زنی و مطالعات باستانشناسی دارد.

ارگ مرکزی که با عظمت چشمگیری در میان قلعه خودنمایی می کند دارای یک ورودی در سمت شمال شرقی می باشد. تمامی قسمتهای فضای مزبور تخریب شده و تنها فضای باقیمانده، برج دیدبانی ای است که از بیرون دارای پلان دایره و از سمت داخل به صورت هشت ضلعی است. آثار و شواهد باقیمانده، این احتمال را که این فضا دو طبقه بوده است، در نظر هر بیننده ای متصور می سازد. شواهد ذکر شده حفره های عمیقی هستند که در منتهی الیه آنها بقایای تیرهای چوبی مورد استفاده در زمان احداث به چشم می خورد.

روزنی که در ضلع شرقی برج ایجاد شده تسلط کامل به شهری دارد که به طور احتمال برای محافظت از مردم آن شهر، قلعه مورد مطالعه را برپا کرده اند. در طبقه فوقانی برج نیز تعدادی روزن و رف به چشم می خورد.

سوراخهایی نیز به شکل اریب، در اضلاع تشکیل دهنده برج تعبیه شده است که برای دیدبانی و تیراندازی از آنها استفاده می شد. اریب بودن این عناصر نیز به این دلیل است که قدرت دید طرف مقابل به میزان قابل توجهی کاهش یابد.

با گذر از ارگ مرکزی و پیمودن دامنه کم و بیش شیبدار و در بالاترین سطح کوهی که قلعه بر آن بنا شده و در منطقه ای نسبتا هموار، تعدادی برج و حوضچه به چشم می خورد. این قسمت از لحاظ کد ارتفاعی، بالاترین سطح قلعه را تشکیل می دهد. و از آن برای تسلط به مسیرهای دسترسی در جبهه شمال غربی استفاده می شده است.

عملکرد قلعه پولاد بلده به طور قطعی مشخص نیست، اما، لازم به ذکر است سفالهای به دست آمده از جای جای بنا، سیستمهای ذخیره آب و بکارگیری تنبوشه های سفالی، جهت هدایت آب و مواردی از این قبیل، فرضیه ای را در ذهن می پرورد و این احتمال را بوجود می آورد که شاید بنا به عنوان محلی برای زندگی ساخته شده و بهتر است گفته شود ممکن است این قلعه برای دفاع از شهر، طوری ساخته شده که در مواقع لزوم و در مقاطع زمانی خاص، برای زندگی تعداد زیادی از مردم مورد استفاده قرار گیرد. لذا در حال حاضر و قبل از انجام مطالعات باستانشناسی و عملیات گمانه زنی، به طور قطع نمی توان گفت عملکرد بنا در دوره های مختلف و در مقاطع زمانی خاص چه بوده و تا چه زمانی مورد استفاده قرار می گرفته است.

قلعه پولاد بلده

ادرس قلعه پولاد بلده

قلعه پولاد بلده بالای کوهی مشرف بر بخش بلده نور جهت مشاهده آدرس قلعه پولاد بلده ، می توانید از نقشه زیر استفاده کنید

---

نصاویر قلعه پولاد بلده

قلعه های ایران قلعه های شهر نور قلعه های استان مازندران