این باغ در جبهه شمال شرقی و در سمت جنوب تنگ آب خان و نزدیک آرامگاه سعدی و در بستری کوهستانی واقع شده است.
سابقة آبادانی Ùˆ وجود این باغ نه تنها به پیش از دوره سلسله‎های آل اینجو Ùˆ آل Ù…Ø¸ÙØ± می‎رسد بلکه تا پیش از اسلام یعنی دورة ØÚ©ÙˆÙ…ت ساسانیان، به دلیل همجواری با مظهر کاریزی کهن Ùˆ استقرار در ØØ±ÛŒÙ… قلعه بسیار قدیمی مشهور به کهن‎دژ بوده Ú©Ù‡ بقایای آن تا نیم سده پیش بر ÙØ±Ø§Ø² کوه مقابل قرار داشت، قطعی است.
این باغ در دشت زیر پای این قلعه و در نزدیکی مظهر کاریز سعدی که آب گازاران هم نامیده می‎شود واقع شده است، آب قنات سعدی از گذشته تا کنون باغ دلگشا و چند باغ دیگر و کشتزارهای اطرا٠را مشروب می‎سازد.
در دورة تسلط تیمور گورکانی در ÙØ§Ø±Ø³ØŒ این باغ Ùˆ مجموعه باغها در نهایت آبادانی بوده Ùˆ پس از دیدن این باغ، در سمرقند باغی بزرگ به همین شیوه به نام دلگشا Ø§ØØ¯Ø§Ø« نمود. این باغ در دورة صÙویه از باغهای مشهور به شمار Ù…ÛŒâ€ŽØ±ÙØªÙ‡ Ùˆ در دوره Ø§ÙØ´Ø§Ø±ÛŒÙ‡ همچنان آباد Ùˆ Ø§ØØªÙ…الاً مدتی در تملک میرزا Ù…ØÙ…د کلانتر ÙØ§Ø±Ø³ بوده است.
این باغ با Ù…Ø³Ø§ØØªÛŒ بالغ بر 5/7 هکتار به شمارة 912 در Ùهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. ورودی باغ رو به جنوب، با عمارتی کرسی دار Ùˆ ایوان دو ستونه به سمت جنوب Ùˆ در سه طبقه در مرکز، Ú©Ù‡ اطرا٠آن چهار خیابان است Ú©Ù‡ به ØØµØ§Ø± اطرا٠باغ ختم می‎گردد، در طبقه اول عمارت، یک هشتی وسیع با چهار شاه نشین Ùˆ ØÙˆØ¶ بزرگ هشت گوشی با کاشی آبی Ú©Ù‡ لبه‌های آن قطعات سنگهای سرخ ÙØ§Ù… ØØ¬Ø§Ø±ÛŒ شده است.
خیابان اصلی از مدخل در ورودی تا ØÙˆØ¶ جلو عمارت امتداد ÛŒØ§ÙØªÙ‡ØŒ در طرÙین این خیابان دو باغچه از انواع مرکبات دیده می‎شود. در سمت (شرق Ùˆ غرب) عمارت دو خیابان Ùˆ در سمت شمالی ساختمان از شمال به جنوب یک خیابان، Ú©Ù‡ در دو سوی این خیابانها درختان کاج Ùˆ سرو کاشته شده است Ùˆ بقیة پوشش گیاهی باغ را درختان نارنج، نخل Ùˆ گردو) Ùˆ بخش عمدة آن را مرکبات تشکیل می‎دهد. ØÙˆØ¶ÛŒ بزرگ در سمت جنوبی ساختمان در جلو ایوان دو ستونه وجود دارد Ú©Ù‡ لبه‎ها Ùˆ پاشویه آن قطعات سنگ سرخ ÙØ§Ù… است Ùˆ در وسط ØÙˆØ¶ یک گلدان سنگی بزرگ نصب گردیده Ú©Ù‡ سابقا در آن درخت سرو بسیار زیبایی بود، Ú©Ù‡ Ù…ØªØ§Ø³ÙØ§Ù†Ù‡ خشک شده Ùˆ امروزه اثری ازآن نیست.
ØØ¯ÙˆØ¯ نیم قرن پیش این باغ در تملک خورشید کلاه لقاءالدوله دختر قوام‎الملوک بود Ú©Ù‡ با شوهر خود ناظم‎الملک در آنجا می‎زیست، تا اینکه چندین سال قبل از ورثة قوام خریداری گردید Ùˆ در ØØ§Ù„ ØØ§Ø¶Ø± در تملک دولت می‎باشد.
در سمت شمال باغ، باغچه Ú©ÙˆÚ†Ú©ÛŒ است Ú©Ù‡ به علت Ø§ØØ¯Ø§Ø« خیابانهایی در اطرا٠باغ، از ضلع شمالی، جدا شده است Ú©Ù‡ این باغچه به نام باغ طاووس خوانده می‎شود Ùˆ ÙØ§Ù‚د عمارت است، ولی دارای درختان کهنسال سرو، کاج Ùˆ نخل می‎باشد Ú©Ù‡ بین آنها را درختان نارنج پوشانده است.
جهت مشاهده آدرس باغ دلگشا ، می توانید از نقشه زیر استفاده کنیدجهت مشاهده آدرس باغ دلگشا ، می توانید از نقشه زیر استفاده کنید