Ù…ØÙ‘له ابوالمعالی كه در تداول عامه «بوالمیری» ( bolmiri) ØªÙ„ÙØ¸ Ù…ÛŒ شود ازمØÙ‘لات قدیمی یزد وظاهراً به خواجه كمال الدین ابوالمعالی بن برهان الدین لط٠و یا خواجه ØØ§Ø¬ÛŒ ابوالمعالی منتسب است كه اطلاعاتی از هر یك آنها در تواریخ یزد مضبوط است .
مطابق با اظهارات مورخّان قدیمی یزد خواجه كمال الدین ابوالمعالی Ø§Ø²Ù…ØØªØ´Ù…ان یزد وبانی قنات ÙØ±Ø§Ø´Ø§Ù‡ ØªÙØª Ùˆ مدرسه كمالیه در داخل شهر یزد به سال 720 هجری بود . پدر ÙˆÛŒ نیز وزارت Ù…ØÙ…د Ù…Ø¸ÙØ±ØŒ از سلاطین آل Ù…Ø¸ÙØ± ØŒ را به عهده داشت.
بر اساس نوشته های كتاب « شناسنامه اجمالی بناها Ùˆ Ù…ØÙˆØ·Ù‡ های تاریخی استان یزد » مسجد ابوالمعالی بین سده های دهم Ùˆ یازدهم هجری بنا گردیده، ØØ§Ù„ آنكه نویسنده تاریخ یزد در این باره چنین نگاشته است: «خواجه ØØ§Ø¬ÛŒ ابوالمعالی مدرسه در خارج شهر یزد ایجاد كرده Ùˆ ØÙ…ام Ùˆ مقبره Ùˆ جماعتخانه‌ای جنب آن به سال 787 ساخته بود ».Ø§ØØªÙ…ال دارد مؤلّ٠كتاب « شناسنامه اجمالی بناها Ùˆ Ù…ØÙˆØ·Ù‡ های تاریخی یزد » در گزارش خود اشتباه كرده باشد.از آنجا كه مؤلّ٠تاریخ یزد ØŒ Ù…ØÙ‘Ù„ مدرسه خواجه ØØ§Ø¬ÛŒ ابوالمعالی را خارج یزد ذكر كرده Ùˆ Ù…ØÙ‘Ù„ ÙØ¹Ù„ÛŒ Ù…ØÙ‘له ابوالمیری به Ù„ØØ§Ø¸ تطبیق با سوابق تاریخی ØŒ بیرون از ØØµØ§Ø± یزد بوده ØŒ پس به Ø§ØØªÙ…ال قوی ØŒ انتساب Ù…ØÙ‘له مذكور به خواجه ØØ§Ø¬ÛŒ ابوالمعالی (شخص دوم ) صØÛŒØ است .
مشخصات
این Ù…ØÙ„Ù‡ دارای دو مسجد است كه به نام مسجد بزرگ Ùˆ كوچك ابوالمعالی اشتهار دارند. مسجد كوچك بر روی آب انبار قرار Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ Ùˆ به Ú¯ÙØªÙ‡ ایرج Ø§ÙØ´Ø§Ø± در Ù…ØØ±Ø§Ø¨ آن یك قطعه كاشی Ù…ØØ±Ø§Ø¨ÛŒ لاجوردی به ابعاد 45×30 سانتی متر تعبیه شده كه Ø§ØØªÙ…الا از مسجد چهل Ù…ØØ±Ø§Ø¨ به مسجد مذكور منتقل شده است . در ØØ§Ù„ ØØ§Ø¶Ø± اثری از كاشی مذكور در بنا دیده نمی شود .
ورودی مسجدبزرگ به یك ساباط راه Ù…ÛŒ یابد ÙˆØÙˆØ¶Ø®Ø§Ù†Ù‡ (وضوخانه ) مسجد نیز روبروی ورودی واقع است .
مسجد بزرگ دارای درگاهی است كه دیوار آن را با كاشیهای مسّدس لاجوردی Ø¨Ø§ØØ§Ø´ÛŒÙ‡ آبی ،سیاه ودوقطعه Ú¯Ù„ مربع از كاشی معّرق در وسط آن پوشانده اند .
مسجد بزگ ابوالمعالی مشتمل بر یك گرمخانه نسبتاً بزرگ ØŒØÛŒØ§Ø· كوچك در ضلع شمالی ،اتاقی (مقبره ) در ضلع غربی ØÛŒØ§Ø· Ùˆ بادگیری رÙیع در جبهه جنوبی میباشد كه مشر٠به كوچه وبازار مجاور است.
مسجد از ك٠ساباط 70 سانتی متر پائین‌تراست. پوشش سق٠گرمخانه طاق وتویزه است . ازاره مسجد آجری و بدنه و سق٠با اندود گچ پوشش داده شده است .
در ضلع شرقی مسجد مذكور ØÛŒØ§Ø· كوچكی قرارداردو دری به طر٠كوچه ابوالمعالی از داخل آن باز Ù…ÛŒ شود .تعداد ورودیها از طر٠ØÛŒØ§Ø· سه درب پنج لتی است . در ضلع شمالی ØÛŒØ§Ø· اتاقی با سق٠گنبدی است كه چند سنگ قبر در آن دیده Ù…ÛŒ شود یكی از آنها تاریخ 1300 شمسی را نشان Ù…ÛŒ دهد .(گویا این مكان آرامگاه خصوصی بوده است)
مسجد بزرگ ابوالمعالی در ضلع غربی خیابان سید Ú¯Ù„ سرخ ØŒ Ù…ØÙ„Ù‡ ابوالمعالی، جنب بازارچه ابوالمعالی واقع شده است . در صورت اطلاع از آدرس مسجد بزرگ ابوالمعالی، در قسمت نظرات لطفا اعلام فرمائید .