مهمترین شاخص تاریخی شهر تایباد ایوانی است رÙیع مزین به کاشیکاری Ùˆ کتیبه‌های زیبا Ú©Ù‡ امروزه در کنار گورستان قدیمی شهر در خیابان مولانای غربی واقع است Ùˆ موید ارادت Ùˆ توجه به شخصیت Ø¹Ø±ÙØ§Ù†ÛŒ مولانا زین الدین ابوبکر تایبادی است . ÙˆÛŒ از مشایخ صوÙیه وازجمله Ø¹Ø±ÙØ§ÛŒ سده هشتم هجری است. مدÙÙ† مولانا زین الدین الولکر در میان Ù…ØÙˆØ·Ù‡ این مجموعه تاریخی قرار داردکه درخت پسته کهنسالی سایه‌های خودرا بر روی آن اÙکنده‌است . در مجاورت آن نیز مسجد Ùˆ ایوانی زیبا با نضمام دو ØØ¬Ø±Ù‡ دو طرÙÙ‡ د ر طرÙین Ùˆ با ÙØ¶Ø§ÛŒ داخلی به صورت شاه نشین صلابت خاصی را به این مجموعه بخشیده‌است.از ویژگیهای مهم این بنا کتیبهٔ آجری بر زمینه کاشی Ùیروزه‌ای ایوان به خط ثلث به قلم (جلال الدین Ù…ØÙ…دبن Ø¬Ø¹ÙØ± ) است. معماری بنا در سال Û¸Û´Û¸Ù‡.Ù‚ به پایان رسیده Ùˆ بانی آن "پیر اØÙ…د خواÙÛŒ" وزیر با درایت شاهرخ تیموری بوده‌است . در ابتدای ورود به مجموعه آب انباری وجود دارد Ú©Ù‡ ساختار معماری آن بدون پاشیر است Ùˆ با رشته پلکان مستقیما به داخل مخزن منتتهی می‌گردد.بنای واقع در میانه گورستان مجاور این مکان نیز منسوب به آرامگاه شیخ علی پدر زین الدین ابوبکر است.
زين‌الدين ابوبکر، ÙŠÚ©Ù‰ از صوÙيان برجستهٔ قرن هشتم هجرى، معاصر با تيمورلنگ Ùˆ ØØ§Ùظ شيرازى بوده Ùˆ در سال Û·Û¹Û± هـ.Ù‚ ÙˆÙØ§Øª ÙŠØ§ÙØªÙ‡ است.
مقبرهٔ مولانا زين‌الدين ابوبکر، در ابتداى جادهٔ تايباد به خوا٠واقع شده است. Ù…ØÙ„ قبر در ÙØ¶Ø§Ù‰ آزاد قرار دارد Ùˆ در برابر آن، بناى باشکوهى ساخته شده است. بر اطرا٠مرقد، معجرى کشيده شده است Ùˆ دو Ù„ÙˆØ Ø³Ù†Ú¯Ù‰ خاکسترى رنگ، ÙŠÚ©Ù‰ بر روى قبر Ùˆ ديگرى در بالاى سر آن به صورت Ø§ÙØ±Ø§Ø´ØªÙ‡ قرار داده شده‌اند. بر روى سنگ قبر نوشته شده است : «هذا مرقد مرØÙˆÙ… قطب‌الاقطاب مولانا شيخ زين‌الدين ابابکر بن شيخ على بن شيخ ابوبکر بن شيخ اØÙ…د بن (شيخ Ù…ØÙ…د بن) شيخ Ù…ØÙ…د بن شيخ سهيل تايبادى ÙˆÙØ§Øª يوم پنجشنبه سلخ Ù…ØØ±Ù… ۷۹۱».
در بالاى سر قبر، سنگ ديگرى وجود دارد Ú©Ù‡ بر اساس کتيبهٔ آن مشخص مى‌شود Ú©Ù‡ معجر خاکسترى در سال Û±Û°Û³Û° هـ.Ù‚ توسط شخصى به نام «خواجه درويش» تقديم مزار شده است. در برابر مزار مزبور، بناى مجللى وجود دارد Ú©Ù‡ در سال Û¸Û´Û¸ هـ.Ù‚ توسط پيراØÙ…د خواÙÙ‰ - وزير شاهرخ، ‌ پسر تيمور - جهت مسجد Ùˆ نمازخانه بنا گرديده است.
نقشهٔ بنا شامل گنبدخانه‌اى چهارتاقى با ايوانى رÙيع در جلوى آن Ùˆ با اتاق‌هاى دوطبقه‌اى در طرÙين است. نماى بيرونى بنا شامل ايوان رÙيعى با تاق‌آهنگ است Ú©Ù‡ در دو سوى آن، غرÙه‌هاى دو طبقه‌اى قرار Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ است. راه ورود به طبقهٔ ‌اول هر ÙŠÚ© از آن‌ها، از درگاه کنار ايوان Ùˆ راه ورود به طبقهٔ‌ دوم، ‌ از پلکان‌هايى است Ú©Ù‡ در بيرون بنا قرار دارند. در پشت ايوان، شش طاق‌نما قرار دارد. تمامى Ø³Ø·ÙˆØ Ù†Ù…Ø§Ù‰ ايوان Ùˆ تاق‌هاى ØØ¬Ø±Ù‡â€ŒÙ‡Ø§Ù‰ طرÙين آن، با Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ از کاشى نره - به شيوهٔ معقلى - Ùˆ کاشى معرق تزئين شده است. ÙØ¶Ø§Ù‰ اصلى داخلى به ابعاد Û±Û·/۵۰×۱۶/ÛµÛ° متر، شاه‌نشين‌هايى با پوشش نيم‌گنبدى با گوشه‌سازى‌ها Ùˆ مقرنس‌کارى‌هايى دارد Ùˆ بر ÙØ±Ø§Ø² آن گنبدى با Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ از سه کنج‌هاى مقرنس‌کارى شده Ùˆ کاربندى ساخته شده است. در چهار گوشهٔ بنا، چهار پلکان تعبيه شده است Ú©Ù‡ به ØØ¬Ø±Ù‡â€ŒÙ‡Ø§Ù‰ طرÙين ايوان Ùˆ به پشت‌بام راه مى‌يابند Ùˆ ورودى آن‌ها از بيرون بناست. ÙØ¶Ø§Ù‰ داخلى بنا، ‌ در گذشته، از طريق درگاه‌هاى شمالى Ùˆ جنوبى نيز به بيرون راه داشته Ú©Ù‡ امروزه مسدود داست.
نماى بيرونى با قاب‌هاى سادهٔ آجرى Ùˆ نماى ايوان Ùˆ داخل آن با کاشى‌‌کارى معقلى، معرق Ùˆ تلÙيق سنگ Ùˆ کاشى تزئين شده است. عناصر تزئينى شامل نقوش گياهى، هندسى Ùˆ کتيبه‌هاست.
در شرق مقبرهٔ مولانا Ùˆ به ÙØ§ØµÙ„Ù‡Ù” کمى از آن، در ميان قبرستانى، بنايى قرار دارد Ú©Ù‡ به مقبرهٔ شيخ زين‌الدين على - پدر شيخ زين‌الدين ابوبکر - منسوب است. اين مقبره، بنايى Ú©ÙˆÚ†Ú© است، با ايوانى در ضلع غربى به Ø§Ø±ØªÙØ§Ø¹ Û¶/Ûµ Ùˆ عرض Ûµ/Ûµ Ùˆ دهانهٔ Û³Û±/Û° متر با تاق گهواره‌اى Ùˆ تويزه‌اى در جلوى آن، Ú©Ù‡ دو منارهٔ‌ تزئينى Ú©ÙˆÚ†Ú© نيز در بالاى آن جاى Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ است. پيشانى آن Ùˆ زير کلاهک مناره‌ها Ùˆ ØØ§Ø´ÙŠÙ‡Ù” قوس ايوان را با کاشى‌هاى نرهٔ Ùيروزه‌اى Ùˆ لاجوردى Ú©Ù‡ از مسجد مولانا آورده‌اند، تزئين کرده‌اند. در داخل ايوان، Ù…ØØ±Ø§Ø¨Ù‰ وجود داشته است Ú©Ù‡ در چند دههٔ قبل، ‌ راهى از آن به داخل بنايى Ú©Ù‡ در پشت ايوان ساخته‌اند، ‌ باز کرده‌اند. در طرÙين اين ايوان، دو چله‌‌خانه تعبيه شده است.
در برابر اين بنا، صØÙ†Ù‰ به ابعاد Ûµ/۵×۶ متر واقع شده است Ú©Ù‡ در هر ضلع آن، سه طاق‌نما ديده مى‌شود Ùˆ در وسط آن، قبر برجسته‌اى وجود دارد Ùˆ ورودى آن از جبههٔ‌ شمالى است. بر روى سنگ قبر وسط صØÙ† نوشته شده : «هذا مرقد سعادت دستگاه خواجه Ù…ØÙ…د هاشم ولد Ù…ÙŠØ±ØØ§Ø¬ ØªØØ±ÙŠØ±Ø§Ù‹ ÙÙ‰ شهر ØµÙØ± سنه ۱۰۳۶». با توجه به اين کتيبه معلوم مى‌شود Ú©Ù‡ قبر متعلق به شخصى به نام خواجه Ù…ØÙ…دهاشم، ولد Ù…ÙŠØ±ØØ§Ø¬ است؛ نه شيخ زين‌الدين علي. از اين‌رو شايد سنگ قبر از جاى ديگرى آورده شده باشد.
مقبرهٔ مولانا زين‌الدين ابوبکر، در ابتداى جادهٔ تايباد به خوا٠واقع شده استجهت مشاهده آدرس آرامگاه مولانا زين‌الدين ابوبكر ، می توانید از نقشه زیر استفاده کنید