آرامگاه مولانا زين‌الدين ابوبكر

مهمترین شاخص تاریخی شهر تایباد ایوانی است رفیع مزین به کاشیکاری و کتیبه‌های زیبا که امروزه در کنار گورستان قدیمی شهر در خیابان مولانای غربی واقع است و موید ارادت و توجه به شخصیت عرفانی مولانا زین الدین ابوبکر تایبادی است . وی از مشایخ صوفیه وازجمله عرفای سده هشتم هجری است. مدفن مولانا زین الدین الولکر در میان محوطه این مجموعه تاریخی قرار داردکه درخت پسته کهنسالی سایه‌های خودرا بر روی آن افکنده‌است . در مجاورت آن نیز مسجد و ایوانی زیبا با نضمام دو حجره دو طرفه د ر طرفین و با فضای داخلی به صورت شاه نشین صلابت خاصی را به این مجموعه بخشیده‌است.از ویژگیهای مهم این بنا کتیبهٔ آجری بر زمینه کاشی فیروزه‌ای ایوان به خط ثلث به قلم (جلال الدین محمدبن جعفر ) است. معماری بنا در سال ۸۴۸ه.ق به پایان رسیده و بانی آن "پیر احمد خوافی" وزیر با درایت شاهرخ تیموری بوده‌است . در ابتدای ورود به مجموعه آب انباری وجود دارد که ساختار معماری آن بدون پاشیر است و با رشته پلکان مستقیما به داخل مخزن منتتهی می‌گردد.بنای واقع در میانه گورستان مجاور این مکان نیز منسوب به آرامگاه شیخ علی پدر زین الدین ابوبکر است.
زين‌الدين ابوبکر، يکى از صوفيان برجستهٔ قرن هشتم هجرى، معاصر با تيمورلنگ و حافظ شيرازى بوده و در سال ۷۹۱ هـ.ق وفات يافته است.
مقبرهٔ مولانا زين‌الدين ابوبکر، در ابتداى جادهٔ تايباد به خواف واقع شده است. محل قبر در فضاى آزاد قرار دارد و در برابر آن، بناى باشکوهى ساخته شده است. بر اطراف مرقد، معجرى کشيده شده است و دو لوح سنگى خاکسترى رنگ، يکى بر روى قبر و ديگرى در بالاى سر آن به صورت افراشته قرار داده شده‌اند. بر روى سنگ قبر نوشته شده است : «هذا مرقد مرحوم قطب‌الاقطاب مولانا شيخ زين‌الدين ابابکر بن شيخ على بن شيخ ابوبکر بن شيخ احمد بن (شيخ محمد بن) شيخ محمد بن شيخ سهيل تايبادى وفات يوم پنجشنبه سلخ محرم ۷۹۱».
در بالاى سر قبر، سنگ ديگرى وجود دارد که بر اساس کتيبهٔ آن مشخص مى‌شود که معجر خاکسترى در سال ۱۰۳۰ هـ.ق توسط شخصى به نام «خواجه درويش» تقديم مزار شده است. در برابر مزار مزبور، بناى مجللى وجود دارد که در سال ۸۴۸ هـ.ق توسط پيراحمد خوافى - وزير شاهرخ، ‌ پسر تيمور - جهت مسجد و نمازخانه بنا گرديده است.
نقشهٔ بنا شامل گنبدخانه‌اى چهارتاقى با ايوانى رفيع در جلوى آن و با اتاق‌هاى دوطبقه‌اى در طرفين است. نماى بيرونى بنا شامل ايوان رفيعى با تاق‌آهنگ است که در دو سوى آن، غرفه‌هاى دو طبقه‌اى قرار گرفته است. راه ورود به طبقهٔ ‌اول هر يک از آن‌ها، از درگاه کنار ايوان و راه ورود به طبقهٔ‌ دوم، ‌ از پلکان‌هايى است که در بيرون بنا قرار دارند. در پشت ايوان، شش طاق‌نما قرار دارد. تمامى سطوح نماى ايوان و تاق‌هاى حجره‌هاى طرفين آن، با استفاده از کاشى نره - به شيوهٔ معقلى - و کاشى معرق تزئين شده است. فضاى اصلى داخلى به ابعاد ۱۷/۵۰×۱۶/۵۰ متر، شاه‌نشين‌هايى با پوشش نيم‌گنبدى با گوشه‌سازى‌ها و مقرنس‌کارى‌هايى دارد و بر فراز آن گنبدى با استفاده از سه کنج‌هاى مقرنس‌کارى شده و کاربندى ساخته شده است. در چهار گوشهٔ بنا، چهار پلکان تعبيه شده است که به حجره‌هاى طرفين ايوان و به پشت‌بام راه مى‌يابند و ورودى آن‌ها از بيرون بناست. فضاى داخلى بنا، ‌ در گذشته، از طريق درگاه‌هاى شمالى و جنوبى نيز به بيرون راه داشته که امروزه مسدود داست.
نماى بيرونى با قاب‌هاى سادهٔ آجرى و نماى ايوان و داخل آن با کاشى‌‌کارى معقلى، معرق و تلفيق سنگ و کاشى تزئين شده است. عناصر تزئينى شامل نقوش گياهى، هندسى و کتيبه‌هاست.
در شرق مقبرهٔ مولانا و به فاصلهٔ کمى از آن، در ميان قبرستانى، بنايى قرار دارد که به مقبرهٔ شيخ زين‌الدين على - پدر شيخ زين‌الدين ابوبکر - منسوب است. اين مقبره، بنايى کوچک است، با ايوانى در ضلع غربى به ارتفاع ۶/۵ و عرض ۵/۵ و دهانهٔ ۳۱/۰ متر با تاق گهواره‌اى و تويزه‌اى در جلوى آن، که دو منارهٔ‌ تزئينى کوچک نيز در بالاى آن جاى گرفته است. پيشانى آن و زير کلاهک مناره‌ها و حاشيهٔ قوس ايوان را با کاشى‌هاى نرهٔ فيروزه‌اى و لاجوردى که از مسجد مولانا آورده‌اند، تزئين کرده‌اند. در داخل ايوان، محرابى وجود داشته است که در چند دههٔ قبل، ‌ راهى از آن به داخل بنايى که در پشت ايوان ساخته‌اند، ‌ باز کرده‌اند. در طرفين اين ايوان، دو چله‌‌خانه تعبيه شده است.
در برابر اين بنا، صحنى به ابعاد ۵/۵×۶ متر واقع شده است که در هر ضلع آن، سه طاق‌نما ديده مى‌شود و در وسط آن، قبر برجسته‌اى وجود دارد و ورودى آن از جبههٔ‌ شمالى است. بر روى سنگ قبر وسط صحن نوشته شده : «هذا مرقد سعادت دستگاه خواجه محمد هاشم ولد ميرحاج تحريراً فى شهر صفر سنه ۱۰۳۶». با توجه به اين کتيبه معلوم مى‌شود که قبر متعلق به شخصى به نام خواجه محمدهاشم، ولد ميرحاج است؛ نه شيخ زين‌الدين علي. از اين‌رو شايد سنگ قبر از جاى ديگرى آورده شده باشد.

ادرس آرامگاه مولانا زين‌الدين ابوبكر

مقبرهٔ مولانا زين‌الدين ابوبکر، در ابتداى جادهٔ تايباد به خواف واقع شده استجهت مشاهده آدرس آرامگاه مولانا زين‌الدين ابوبكر ، می توانید از نقشه زیر استفاده کنید

بقعه های ایران بقعه های شهر تایباد بقعه های استان خراسان رضوی