آرامگاه چند تن از پادشاهان هخامنشی از جمله داریوش بزرگ و خشایارشا، نقش برجسته‌هایی از وقایع مهم دوران ساسانیان از جمله تاجگذاری اردشیر بابکان و پیروزی شاپور اول بر امپراتوران روم، بنایی موسوم به کعبه زرتشت و نقش‌برجسته ویران‌شده‌ای از دوران عیلامیان در نقش رستم قرار دارد.
آرامگاه چهار شاه هخامنشی در نقش رستم جای Ú¯Ø±ÙØªÙ‡â€ŒØ§Ø³Øª. هر چهار آرامگاه Ø´Ú©Ù„ÛŒ صلیبی دارند Ùˆ در دل کوه با Ø§Ø±ØªÙØ§Ø¹ قابل توجهی از Ø³Ø·Ø Ø²Ù…ÛŒÙ† قرار دارند.
در نقش رستم آثار 3 دوره باستانی وجود دارد:
آثار دوره عیلامی از 600 تا 2000 قبل از میلاد
آثار دوره هخامنشی از 600 تا 330 قبل از میلاد
آثار دوران ساسانی از سال 224 تا 651 میلادی
از دوره عیلامیان نقش برجسته Ù…ØÙˆ شده‌ای در نقش رستم وجود دارد Ú©Ù‡ در دوره ساسانی روی آن نقش دیگری از بهرام دوم ساسانی ØÚ© شده. این نقش Ù…ØÙˆ شده از دو الهه تشکیل شده Ú©Ù‡ روی مارهایی نشسته‌اند Ùˆ لباس‌های چین‌دار به تن دارند. در نقش رستم آرامگاه‌ها Ùˆ معبد آناهیتا از دوره هخامنشیان به جای مانده است.
از بین 4 آرامگاه موجود، Ùقط آرامگاه داریوش اول کتیبه دارد. در شاخه بالایی آرامگاه، داریوش با لباس پارسی Ùˆ کمان به دست روی سکویی سه پله ایستاده Ùˆ در ØØ§Ù„ انجام مراسم است. تصویر ÙØ±ÙˆÙ‡Ø± یا اهورا مزدا در بالای سر Ùˆ پیشاپیش ÙˆÛŒ قرار Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ Ùˆ داریوش دست خود را به علامت Ø§ØØªØ±Ø§Ù… رو به این تصویر Ú¯Ø±ÙØªÙ‡.
آرامگاه خشایارشا در سمت راست آرامگاه داریوش اول قرار دارد Ùˆ بجز Ùقدان کتیبه Ùˆ برخی اختلاÙ‌های جزئی در نقش‌های برجسته، کاملاً مشابه آن آرامگاه است. از بین این 4 آرامگاه‌، آرامگاه خشایارشا بهتر از همه ØÙظ شده‌است.
آرامگاه اردشیر اول در سمت چپ آرامگاه داریوش اول قراردارد. آرامگاه داریوش دوم غربی‌ترین آرامگاه هخامنشی نقش رستم است.
در٠ورودی آرامگاه‌ها به Ø´Ú©Ù„ مربع است. این درها در دوران باستان Ù‚ÙÙ„ می‌شدند. برای این کار دو قطعه سنگ بزرگ در پشت آنها قرار Ù…ÛŒâ€ŒÚ¯Ø±ÙØª Ùˆ به این وسیله مهر می‌شد.
Ø´Ú©Ù„ آرامگاه‌ها نیز مشابه است. تنها ØªÙØ§ÙˆØª آرامگاه داریوش کبیر در کتیبه‌های میخی Ùˆ آرامی آن است. در این کتیبه، داریوش، اهورامزدا را ستایش می‌کند Ùˆ ÙØªÙˆØØ§Øª خود را برمی‌شمارد Ùˆ از اندیشه‌های خود سخن می‌گوید.
راهروی داخل آرامگاه داریوش کبیر به درازای 72/18 و پهنای 70/3 متر است. در این آرامگاه 9 تابوت سنگی وجود دارد که در یک ردی٠در سنگ کنده شده و به داریوش کبیر، ملکه و سایر بستگان او تعلق دارد.
درازا، Ú˜Ø±ÙØ§ Ùˆ پهنای این تابوت‌ها 10/2 × 05/1× 05/1 متر Ùˆ ضخامت (سنگ) هر یک 5/17 سانتیمتر است. سرپوش هر یک از تابوت‌ها را قطعه سنگ بزرگی تشکیل می‌دهد.
نقش رستم یکی از مهم ترین Ùˆ زیباترین آثار باستانی است Ú©Ù‡ در ØØ¯ÙˆØ¯ 5 کیلومتری تخت جمشید، در کوه ØØ§Ø¬ÛŒ آباد واقع است. جهت مشاهده آدرس نقش رستم ، می توانید از نقشه زیر استفاده کنید