مسجد جامع رشتخوار اکنون در خارج شهر رشتخوار Ùˆ در بیابان شرقی این شهر قرار دارد Ù…Ø³Ø§ÙØ±ÛŒ Ú©Ù‡ جاده Ø¢Ø³ÙØ§Ù„ته تربت ØÛŒØ¯Ø±ÛŒÙ‡ به خوا٠را در پیش دارد هیات پر صلابت این اثر تاریخی را بی ÙØ§ØµÙ„Ù‡ در ØØ§Ø´ÛŒÙ‡ راست جاده Ùˆ چسبیده به کناره شرقی شهر رشتخوار میبیند . آنچه از مسجد باقی مانده است گنبدی است Ú©Ù‡ از بیرون آمیزه ای است از خشت خام Ùˆ Ù¾ØØªÙ‡ Ùˆ در جانب جنوبی گنبد هلالی یک طاق بلند Ú©Ù‡ Ø§ØØªÙ…الا متعلق به شبستان تابستانی مسجد بوده است در ØØ§Ù„ ÙØ±Ùˆ ریختن هنوز انگاره ای از یک بنا را به نمایش میگذارد . سق٠این شبستان بکلی ÙØ±Ùˆ ریخته است Ùˆ قسمت سالم بنا همان گنبد Ùˆ دیواره های بسیار زیبای ÙØ¶Ø§ÛŒ زیر گنبد است . پوشش گنبد ØŒ آجری است با نمای پلکانی شبیه آنچه در مساجد سنگان پایین خوا٠و Ù†Ø´ØªÛŒÙØ§Ù† هم عینا دیده Ù…ÛŒ شود . به نظر Ù…ÛŒ رسد گنبد دارای دو پوشش بوده است یعنی Ú©Ù‡ پوشش بیرونی آن از خشت خام Ùˆ ØÙاظتی ÙØ±Ø§Ù‡Ù… آمده از غوره Ú¯Ù„ ساخته شده Ùˆ پوشش درونی آن از آجر Ú©Ù‡ بطرز بسیار زیبایی با آرایش پلکانی زینت ÛŒØ§ÙØªÙ‡ است . قسمتهایی از ساختمان خارجی بنا Ú©Ù‡ هنوز تکه هایی از پوشش خارجی را ØÙظ کرده است این تصور را تقویت میکند .
قسمت علیای گنبد بر 8 غرÙÙ‡ استوار گردیده Ú©Ù‡ این غرÙÙ‡ ها با روزنه های خود نور ÙØ¶Ø§ÛŒ زیر گنبد را تأمین میکند . نواری از یک کتیبه پر کار Ú¯Ú†ÛŒ Ú©Ù‡ آیه هائی از قرآن مجید را در خود دارد مثل کمربندی برگرد گنبد Ùˆ در قسمت زیر طاق نماها پیچیده شده است Ùˆ جز این کتیبه بقیه تزئینات دییواره های گنبد اعم از هلالی طاق نماها Ùˆ ØÙˆØ§Ø´ÛŒ غرÙÙ‡ ها بوسیله آجر تدارک ÛŒØ§ÙØªÙ‡ است .
مربعی ترکیب ÛŒØ§ÙØªÙ‡ از 12 ستاره Ú©Ù‡ با آجر برش ÛŒØ§ÙØªÙ‡ است در زمینه ای روشن Ùˆ قهوه ای ØŒ قسمتهای Ùوقانی غرÙÙ‡ ها را زینت داده است .
Ù…ØØ±Ø§Ø¨ باقیمانده در ضلع غربی مسجد با تزئینات Ùوق العاده چشمگیری نظر بیننده را جلب Ù…ÛŒ کند Ùˆ در واقع سالمترین قسمت مسجد است . در بقیه مساجد تاریخی این منطقه نیز Ù…ØØ±Ø§Ø¨ همچنان زیباترین Ùˆ سالمترین بخش بر جای مانده Ùˆ دست نخورده بناست .
شماره ثبت تاریخی این مسجد 1343/3 می باشد . اداره کل ارشاد اسلامی خراسان در کتابچه بناهای تاریخی ، شناسنامه مسجد را این گونه آورده است :
پلان آن چهار ضلعی است Ú©Ù‡ در قسمت Ùوقانی تبدیل به هشت ضلعی شده Ùˆ گنبد روی آن قرار Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ است . در قسمت هشت ضلعی چهار نور گیر تعبیه شده Ú©Ù‡ قسمتهایی از آنها به مرور زمان ÙØ±Ùˆ ریخته است Ù…ØµØ§Ù„Ø Ù…ÙˆØ±Ø¯ Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ از این بنا خشت خام Ùˆ آجر است Ú©Ù‡ بوسیله روکشی از Ú¯Ú† در قسمت داخلی بنا پوشیده شده است . نمای خارجی مسجد بعلت بکار Ø±ÙØªÙ† خشت Ùˆ Ú¯Ù„ لطمه بیشتری دیده Ùˆ از خارج بصورت مخرو به ای نمایان است ØŒ قسمتهای زیادی از ایوان مسجد نیز ÙØ±Ùˆ ریخته Ùˆ تعمیر Ùˆ بازسازی آن هزینه زیادی لازم دارد Ú©Ù‡ مقرون به صرÙÙ‡ نیست ! شبستان مسجد به طول 14 Ùˆ عرض 8متر است . Ù…ØÙˆØ·Ù‡ زیر گنبد دارای تزئینات آجر کاری است Ú©Ù‡ آجرها در سق٠بنا Ùˆ طاق نماهای زیر سق٠بصورت Ø®ÙØªÙ‡ راسته Ùˆ زیگزاک بکار Ø±ÙØªÙ‡ است . در زیر طاق نماها کتیبه ای از Ú¯Ú† به خط Ú©ÙˆÙÛŒ آیه هایی از قر آن کریم را در بر دارد Ú©Ù‡ قسمتهایی از آن ÙØ±Ùˆ ریخته است . ÙØ±Ù… بنا نشان Ù…ÛŒ دهد Ú©Ù‡ گنبد مسجد دارای دو پوشش داخلی است . با توجه به پلان Ùˆ مشخصات Ú©Ù„ÛŒ بنا به Ø§ØØªÙ…ال زیادی میتوان مسجد را یک بنای دوره سلجوقی دانست .
جهت مشاهده آدرس مسجد جامع رشتخوار ، می توانید از نقشه زیر استفاده کنیدجهت مشاهده آدرس مسجد جامع رشتخوار ، می توانید از نقشه زیر استفاده کنید